Katedra Roślin Ozdobnych i Sztuki Ogrodowej w obecnym składzie rozpoczęła działalność 1 września 2019 roku. Jednakże zespół pracowników skupionych wokół zagadnień związanych z ozdobnym ogrodnictwem działa aktywnie na Uniwersytecie Rolniczym od ponad pół wieku, od początku istnienia Wydziału Ogrodniczego, początkowo jako Zakład Roślin Ozdobnych w Instytucie Warzywnictwa i Roślin Ozdobnych, potem jako samodzielna jednostka - Katedra Roślin Ozdobnych. Kierownikami tej katedry byli prof. dr hab. Zbigniew Pindel, następnie prof. dr hab. Anna Bach, a od 2014 roku zespołem kieruje dr hab. Bożena Pawłowska, prof. UR.
Aktualnie w skład kadry naukowo-dydaktycznej wchodzą pracownicy specjalizujący się w technologiach produkcji ozdobnych roślin zielnych i drzewiastych, hodowcy nowych odmian, naukowcy wykorzystujący techniki in vitro w badaniach biotechnologicznych, kwiaciarze i dendrolodzy zajmujący się wieloaspektowymi analizami roślin w terenach zieleni oraz architekci i artyści sztuk plastycznych zaangażowani w prace projektowe. Wiele badań realizowanych przez pracowników Katedry ma charakter podstawowy i dotyczy roślin ozdobnych, w szczególności ich reakcji na czynniki stresowe i środowiskowe. Współpraca naukowców Katedry z jednostkami administracji państwowej i samorządowej oraz gospodarką skutkuje wykorzystaniem wyników badań w praktyce. Oprócz prac badawczych prowadzimy szerokie spektrum działalności dydaktycznej na czterech kierunkach studiów Uniwersytetu Rolniczego, z wiodącym kierunkiem Sztuka Ogrodowa. W ofercie Katedry znajdują się też trzy studia podyplomowe: z florystyki, terapii ogrodniczej oraz terenów zieleni. Dysponujemy zapleczem dydaktycznym i naukowym: nowoczesną szklarnią, ogrodem dydaktycznym oraz kolekcją roślin doniczkowych, laboratoriami badawczymi oraz pracownią florystyczno-terapeutyczną.
DYDAKTYKA
Cele w zakresie dydaktyki koncentrują się na przekazaniu studentom wiedzy naukowej i zawodowej oraz kształtowaniu kompetencji społecznych, dostosowaniu oferty edukacyjnej do rynku pracy uwzględniającej potrzeby gospodarki kraju i Unii Europejskiej poprzez aktualizowanie programów nauczania zapewniających mobilność kształcenia oraz indywidualizację systemu studiów. Nauczyciele akademiccy Katedry prowadzą zajęcia dla studentów: Sztuki Ogrodowej, Architektury Krajobrazu, Ogrodnictwa, Technologii Roślin Leczniczych i Prozdrowotnych.
Wiodącym kierunkiem dydaktycznym Katedry jest Sztuka Ogrodowa. Koncepcja kształcenia na tym kierunku opiera się na autorskim, oryginalnym, szerokim profilu edukacyjnym realizowanym dzięki integracji kompetencji specjalistów z zakresu nauk przyrodniczych oraz nauk technicznych i plastycznych. Współcześnie sztuka ogrodowa to umiejętność planowania, zakładania i pielęgnowania ogrodów za pomocą elementów przyrodniczych i inżynierskich. Z racji specyfiki ogrodów składających się z tych dwóch komponentów, niezbędne jest zespolenie metod działania właściwych kilku dyscyplinom. Sztuka Ogrodowa jako kierunek uniwersytecki na WBiO proponuje postrzeganie ogrodu i ogrodnictwa w kontekście indywidualnego człowieka i poprawy jakości jego życia. Punktem wyjścia jest roślina, rozumienie jej potrzeb i zachodzących w świecie przyrody procesów oraz jej potencjał. W odniesieniu do pierwowzorów pojęcia, Sztuka Ogrodowa przygotowuje absolwentów do zaspokajania potrzeb estetycznych człowieka (projektowanie ogrodów, florystyka, roślinne dekoracje wnętrz). Kierunek, oprócz pokazania tradycyjnych korzyści płynących z uprawy roślin, sięga po nowe możliwości, jakie daje ogrodnictwo – terapię ogrodniczą, wartości edukacyjne, budowę relacji społecznych.
Mocną stroną dydaktyki prowadzonej przez pracowników Katedry jest ścisła współpraca
z otoczeniem społecznym w proponowaniu tematów prac dyplomowych oraz w realizacji programu w formie licznych wyjazdów studialnych. Pracownicy Katedry zabiegają o wsparcie finansowe projektów dydaktycznych z funduszy Unii Europejskiej w celu podniesienia i wzmocnienia kompetencji zawodowych studentów oraz zwiększenia konkurencyjności przyszłych absolwentów na rynku pracy. W ramach projektów studenci biorą udział w bezpłatnych certyfikowanych szkoleniach, warsztatach oraz wyjazdach studialnych prowadzonych przez doświadczone firmy zewnętrzne oraz nauczycieli akademickich.
W utrzymanie i rozwój dydaktycznego ogrodu uniwersyteckiego przy WBiO oraz kolekcji doniczkowych roślin zaangażowani są głównie studenci pod merytoryczną opieką pracowników Katedry.
Pracownicy Katedry byli inicjatorami, autorami nowatorskich programów i obecnie prowadzą studia podyplomowe z florystyki, terapii ogrodniczej oraz terenów zieleni.
Oferta edukacyjna Katedry Roślin Ozdobnych i Sztuki Ogrodowej jest bardzo szeroka, obejmuje prawie siedemdziesiąt przedmiotów obowiązkowych w programach studiów. Bogata oferta (ponad 30 pozycji) w grupie przedmiotów do wyboru pozwala na spełnianie indywidualnych zainteresowań studentów. Treści kształcenia przedmiotów obowiązkowych realizowanych przez pracowników Katedry dla wymienionych czterech kierunków grupują się wokół zagadnień:
- ogólnych podstaw wiedzy przyrodniczej i inżynierskiej
- biologii eksperymentalnej:
kultury in vitro w ogrodnictwie, ochrona różnorodności roślin ex situ,
- zasad i technik projektowych oraz realizacyjnych
zasady projektowania, projektowanie zintegrowane, historia i teoria kształtowania przestrzeni, planowanie przestrzenne, kształtowanie krajobrazu, projektowanie przestrzeni publicznej, projektowanie ogrodów przydomowych, projektowanie małej architektury ogrodowej, ogrody terapeutyczne, współczesne nurty w projektowaniu kompozycji roślin zielnych, ogrody edukacyjne, roślinne aranżacje wnętrz, rysunek techniczny, rysunek odręczny, struktury wizualne w kompozycjach ogrodowych, AutoCAD 2D w projektowaniu ogrodów, Vectorworks w projektowaniu ogrodów, techniki cyfrowe w projektowaniu, budowa terenów zieleni, warsztaty terenowe ze sztuki ogrodowej
- roślinoznawstwa:
kwiaciarstwo, dendrologia, byliny w kompozycjach ogrodowych, trawy w kompozycjach ogrodowych, kompozycje sezonowe, doniczkowe rośliny ozdobne, praktikum ze sztuki ogrodowej
- podstawowych procesów i zależności w środowisku przyrodniczym:
ochrona zasobów przyrodniczych i krajobrazowych, szkółkarstwo roślin ozdobnych, pielęgnacja terenów zieleni, przechowalnictwo ogrodnicze
- wykorzystania roślin dla poprawy jakości życia:
podstawy bukieciarstwa, dekoracje roślinne, terapia ogrodnicza, rośliny ozdobne w środowisku człowieka
- ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego:
kultura, sztuka i tradycja regionu, historia sztuki, krajobraz w sztuce, motywy roślinne w sztuce, historia sztuki ogrodowej, rewaloryzacja ogrodów historycznych, symbolika krajobrazu, rzeźba w ogrodzie i krajobrazie, prawo w terenach zieleni, biblia w kulturze świata, obiekty architektury krajobrazu w Polsce
- wiedzy ekonomicznej:
logistyka roślin ozdobnych, strategie marketingowe w sztuce ogrodowej, kosztorysowanie prac ogrodowych
Specjalistyczne zagadnienia są realizowane na seminariach oraz w ramach oferty przedmiotów do wyboru: historia roślin ogrodowych, ogrody tymczasowe, rośliny cebulowe, utrwalanie i preparowanie roślin ozdobnych, socjoogrodnictwo, plener malarski, agroturystyka, fotografia przyrodnicza, florystyka kreatywna, komputerowa wizualizacja projektów ogrodów, grafika rastrowa w projektowaniu ogrodów, podstawy arborystyki, rośliny w procesie inwestycyjnym, rośliny drzewiaste w środowisku miejskim, aranżacja ogrodów botanicznych i arboretów, rekreacja w krajobrazie, współczesne trendy w zieleni miejskiej.
KIERUNKI BADAŃ
Badania realizowane w Katedrze Roślin Ozdobnych i Sztuki Ogrodowej skupiają się wokół zagadnień związanych z zastosowaniem roślin ozdobnych do poprawy jakości życia człowieka. Wiele badań realizowanych przez pracowników Katedry ma charakter podstawowy i dotyczy roślin ozdobnych, w szczególności ich reakcji na czynniki stresowe i środowiskowe. Nawiązywanie więzi z otoczeniem gospodarczym, w szczególności z firmami związanymi ze sztuką ogrodową oraz z podmiotami samorządu terytorialnego, zapewnia transfer wyników badań naukowych do praktyki.
Główne kierunki badań naukowych:
● opracowanie technologii rozmnażania oraz metod uprawy roślin ozdobnych, a także hodowla i aklimatyzacja nowych odmian, - hodowla i ocena przydatności bylin w ogrodach i terenach zieleni (mieszańce Iris), doskonalenie technologii uprawy roślin ozdobnych: róże gruntowe, uprawa pojemnikowa lachenalii, rozmnażanie i produkcja kontenerowa traw ozdobnych, hodowla i aklimatyzacja roślin z rodzajów: Rhododendron, Stewartia, Betula.
● intensyfikacja produkcji roślin ozdobnych z wykorzystaniem metod biotechnologicznych - organogeneza i somatyczna embriogeneza, kultury płynne i bioreaktorowe oraz ocena jakości roślin reprodukowanych in vitro (gatunki z rodzajów Rosa, Lilium, Tulipa, Narcissus, Galanthus, Lachenalia, Hepatica, Staphylea, Gerbera).
● Przechowywanie materiału roślinnego w ciekłym azocie dla zachowania różnorodności biologicznej - optymalizacja metod krioprezerwacji: witryfikacja, kapsułkowanie, kropla oraz metody kombinowane, wieloaspektowa ocena jakości regenerantów uzyskanych po krioprzechowywaniu.
● Ocena stanu zachowania zasobów roślin ozdobnych - zagrożenia i przemiany terenów zieleni, krajobrazu kulturowego, środowiska przyrodniczego Polski oraz warunki występowanie in situ bylin i krzewów dla wykorzystania w ogrodnictwie ozdobnym i czynnej ochronie; badania nad inwentaryzacją i gromadzeniem zasobów roślinnych z ogrodów wiejskich i historycznych Małopolski; fenologia cennych
i zagrożonych roślin ozdobnych.
● Waloryzacja roślin i sposobu zagospodarowania przestrzeni w parkach i skwerach osiedlowych, w ogrodach historycznych w kontekście rewaloryzacji, ogrodach specjalnego przeznaczenia (edukacyjnych, terapeutycznych), cmentarzach, przy ulicach.
● Ocena wpływu stresów miejskich oraz warunków klimatycznych na wybrane gatunki roślin zielnych i drzewiastych oraz weryfikacja doborów – analiza stanu roślin, diagnoza przewidywanych zagrożeń oraz perspektywy rozwoju roślin, zmiany fizjologiczne w liściach wybranych drzew i krzewów ozdobnych.
● Ocena zmian szaty roślinnej w zbiorowisku ekstensywnego dachu zielonego - wykorzystanie rodzimych gatunków do uprawy w technologii zielonego dachu ekstensywnego.
● Metody badania stanu przestrzeni dla poprawy jakości środowiska miejskiego – rewitalizacja terenów rekreacyjnych, mieszkaniowych i usługowych.
● Wpływ roślin ozdobnych na jakość życia człowieka i poprawę estetyki otoczenia -
przedłużanie trwałości kwiatów i zieleni ciętej, analizy preferencji konsumentów rynku roślin ozdobnych, zagadnienia związane z florystyką i kompozycjami roślinnymi w architekturze wnętrz oraz ogrodami biblijnymi.
● Hortiterapia jako metoda terapii zajęciowej, ogrody terapeutyczne.
Motywy roślinne i symbolika światłocienia w kształtowaniu nowej jakości projektowania.

prof. dr hab. inż. Bożena Pawłowska

dr hab. inż. Anna Kapczyńska

dr hab. inż. Piotr Muras

dr hab. inż. Zofia Włodarczyk

dr inż. Monika Cioć

dr inż. Monika Czaja

dr inż. Magdalena Kulig

dr Małgorzata Locher

dr inż. Małgorzata Malik

dr inż. Małgorzata Maślanka

dr inż. Justyna Mazur

dr inż. Magdalena Nawrotek

dr inż. arch. Barbara Olczak

dr inż. Bożena Szewczyk-Taranek

dr inż. architekt Tatiana Tokarczuk-Błażusiak

mgr inż. Łukasz Marjański

mgr inż. Krzysztof Nowak

mgr inż. Barbara Prokopiuk

Grażyna Sierant